De bevrijding kwam daar eerder dan in Velsen. De nonnen van de Congregatie van het arme kind Jezus kregen er vanaf september 1944 veel Amerikaanse militairen over de vloer. Zogenaamd om het kasteel te bekijken. Hun eigenlijke doel was spelen met de kinderen. Ze maakten uitjes met de kleinsten, die in Volendammer kostuum waren gehesen. Foto’s gingen de hele wereld over. Een paar ervan prijken in het donderdag 22 oktober uit te komen ’Militaire ooggetuigen’. Hierin vertellen veertig Tweede Wereldoorlogveteranen over hun herinneringen aan de strijd en de bevrijding en ook kasteel Hoensbroek komt daarin langs.

De interviews zijn afkomstig uit de interviewcollectie van het Veteraneninstituut. De historici Marjolein van de Werf en Jeoffrey van Woensel van dat instituut selecteerden de uit bijna 1200 gesprekken die het instituut voerde met veteranen van oorlogen, gewapende conflicten en vredesmissies sinds 1940. Ruim 200 hebben betrekking op de Tweede Wereldoorlog. Die in het boek geven een veelzijdig beeld van de ervaringen van de oorlogsveteranen. ’De meeste verhalen zijn onbekend, simpelweg omdat de aandacht vaak ligt bij grote gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden. Anderszijds kregen sommige groepen meer aandacht dan andere’, constateren de schrijvers.

Lees hier meer over 75 jaar bevrijding.

Persoonlijke verhalen zijn de laatste jaren meer in de belangstelling gekomen. Eerdere onderzoekers richtten zich meer op het grote verhaal, dat van de veldslagen en de generaals. Het persoonlijke kleurt dat verhaal beter in, wat de oorlogsgeschiedenis voelbaar en minder abstract maakt. Iedere veteraan was op geheel eigen wijze betrokken bij de bevrijding van Europa en Azië; als verzetsstrijder, militair of krijgsgevangene.

Zo vertelt Jan Bulthuis uit Edam in het boek over de landing van Duitse watervliegtuigen, zijn lidmaatschap van een knokploeg en hoe hij deelnam aan de bevrijding van dertig terdoodveroordeelde verzetsmensen. Ook Gerard Koster uit Haarlem deelt zijn herinneringen in de verhalenbundel. Koster was krijgsgevangene in een kamp in Mühlberg, werd verplicht in Duitse fabrieken te werken en overleefde het bombardement op Dresden.

Beide mannen leven niet meer en dat is ook een aspect dat de onderzoekers parten speelt: haast om alles nog vast te leggen. De presentatie van het boek geschiedt donderdag op coronaproof manier. De auteurs rijden het land door om een aantal nog levende veteranen een ’eerste exemplaar’ te overhandigen in Nijmegen, Rotterdam en Den Haag. Het laatste ’eerste exemplaar’ komt aan het eind van de rit in handen van defensieminister Ank Bijleveld.

’Militaire ooggetuigen. 75 jaar bevrijd: Herinneringen aan strijd en onvrijheid in Europa en Azië’, 272 pagina’s, uitgegeven door Flying Pencil, ISBN 978-90-818702-9-0, 25,95 euro.