Wat is dat toch met geur, dat element dat beelden doet oproepen uit ons verleden en dat ons intens laat herinneren?
Geen ander orgaan lijkt zo verbonden met onze persoonlijke en mondiale herinnering als het reukorgaan. „Klopt”, zegt Claudia De Vos, beeldend kunstenaar en geurpsycholoog. „Dat komt omdat reukzin is gekoppeld aan onze oude hersenen, het deel waar de ervaringen worden opgeslagen. Het is het enige zintuig dat op die manier werkt.
In de Atelierzaal van Kasteel Groeneveld is een expositie ingericht met de titel ’Raw materials’. In acht installaties neemt De Vos de bezoeker mee in de wereld van het ruiken; een wereld waarin we niet alleen zien wat er is, maar ook wat er niet is, namelijk beelden uit het verleden. Dat laatste nu, is precies wat de kunstenaar beoogt met haar werk, namelijk datgene wat ongrijpbaar is zichtbaar en voelbaar maken en mensen daar vervolgens van laten genieten.
Art director
De Hilversumse (1964) studeerde in 1989 af aan de Academie voor Beeldende Kunsten Utrecht, de huidige HKU. Ze werkte daarna onder meer als art director in de reclame waar ze na verloop van tijd op de vraag kwam waarom in communicatie wel gebruik wordt gemaakt van beeld en geluid, maar niet van geur. De Vos besloot daarop tot de opleiding natuurgeneeskundige aromatherapie en een studie Jungiaanse psychologie, die een grote rol toekent aan het onderbewuste. De kennis die ze opdeed, gebruikt ze in haar installaties, waarin ze beeld, geluid en geur samenbrengt om een bepaald gevoel op te roepen.
Nu kan dat gevoel van persoon tot persoon verschillen, uiteraard. Want geur is naast dat deze verbindend is - welke moeder herkent niet het T-shirtje van haar kind als ze daaraan ruikt? - ook heel persoonlijk. „Ruik eens”, vraagt De Vos. „En?” De verslaggeefster associeert de installatie ’Been there’ en de zoete geur van de etherische olie ylan ylan met een ziekbed.
Corset
„Interessant”, vindt de kunstenaar, die met ’Been there’ refereert aan het ’corset’ waarin vrouwen zich telkens laten persen. Daarbij heeft ze ylan ylan gebruikt omdat dit op het gemoed een ontspannende werking zou hebben.
De Vos treedt naar buiten als geurambassadeur - „ik vertel er graag over” - en geurpsycholoog. „Niet dat ik mensen op de ’couch’ heb liggen, maar ik ben wel gespecialiseerd in de werking van natuurlijke geuren op ons welzijn.” Die kennis zet ze in bij diverse projecten waarvoor ze wordt gevraagd - bijvoorbeeld een project in een revalidatiecentrum - en projecten waartoe ze zelf het initiatief neemt. Zo ontwikkelde de Hilversumse de ’geur-, kunst- en bomenroute’ voor blinden en slechtzienden voor Pinetum Blijdenstein.
Onderbewustzijn
De Vos’ installaties in Kasteel Groeneveld kunnen op verschillende niveaus worden ’beleefd’. Allereerst is er de aangename visuele beleving van het keramieke werk, gecombineerd met andere materialen. Daarnaast komt de neus aan z’n trekken door het gebruik van geur in de installaties. Voorts gaat het eigen onderbewustzijn aan de slag en komen beelden van ooit naar boven. Bovendien is er nog het verhaal van de kunstenaar bij het werk. Zoals dat bij de installatie ’Chrisje’ geïnspireerd op haar moeder die in de oorlog een trauma opliep door overvliegende B52-bommenwerpers.
Wie daar behoefte aan heeft, kan bij De Vos een rondleiding plus beknopt geurcollege aanvragen. Een aanbod te mooi om af te slaan.
’Raw materials’, Claudia De Vos, Atelierzaal, Kasteel Groeneveld, Baarn, tot en met 24 maart. Voor rondleiding en geurcollege kan contact worden opgenomen met Claudia De Vos via info@connectingscents.com
