„Ach kijk, ze heeft een pruik op.” Zorgzaam trekt Fred Pangemanan (66) bamboetakken weg bij het bronzen vrouwenbeeld op de Hilversumse Noorderbegraafplaats.

’Voor allen die tijdens de Jappenkampen en de Bersiap-periode overleden zijn. En voor hen die nog leven met de gevolgen daarvan’, staat op de sokkel. Hier vindt op 15 augustus de herdenking van de capitulatie van het Japanse leger in voormalig Nederlands-Indië plaats. Maar ook van de bloedige periode die volgde. „Dit nooit meer. Het is zo belangrijk dat we dit niet vergeten en doorgeven aan de volgende generatie”, zegt de woordvoerder van het comité Herdenking Nederlands Indië Gooi en Vechtstreek.

„Onze grote wens is om meer jeugd bij de herdenking te betrekken. Maar omdat het midden in de zomervakantie valt, is het lastig jeugd er ’live’ bij te krijgen.” De Hilversummer bedacht een creatieve oplossing. „Als ze nou een gedicht, verhaal, lied of whatever maken over ’Nederlands-Indië tijdens de Tweede Wereldoorlog’, dan kom ik langs om een videoverslag te maken. Mag met een groep of solo. Dan zijn ze er toch bij op 15 augustus.”

Hij schreef hij groepen 8 en brugklassen aan. „Ik weet dat er behoorlijk veel jeugd van Indische afkomst in Hilversum woont.” Slechts één school reageerde. „Die zou het de kinderen vertellen. Daarna bleef het heel stil.”

Pangemanan plukt vuiltjes van het beeld. Hij is de zoon van Wilhelmus (Wim) Matthijs Thijssen uit Dordrecht en de Indische Albertine Pangemanan. „Mijn vader overleefde in 1942 als marinier de Slag in de Javazee. De grootste miskleun van Karel Doorman.” Het was de laatste grote slag die de Japanners voerden met de geallieerden en waarmee zij hun heerschappij over Oost-Azië bezegelden. De totale slag kostte 2300 marinemannen het leven.

In Nederlands-Indië ontmoet Wim Thijssen zijn grote liefde. Ze is baboe, kindermeisje, bij een Nederlands gezin. „Ze ging zelfs mee op wintersport naar Zwitserland. Op foto’s zie je een donker poppetje in dikke kleren in de sneeuw. Ik heb ook nog een bijbeltje dat ze kreeg aan boord van SS Johan de Witt in Port Saïd, op terugreis van Zwitserland naar Indië.”

Tijdens de Japanse bezetting komen ze in kampen terecht. „Daar is mijn oudste broer Wim geboren. Hoe weet ik ook niet, want mannen en vrouwen werden gescheiden.” Vader Thijssen werkt later gedwongen aan de Birma-spoorlijn. „Vindingrijk regelde hij eten voor zijn barak. Niet te veel, iedereen was graatmager, het mocht niet opvallen.”

Ruim een jaar na de Japanse capitulatie - het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog - stapt zijn moeder - ’de liefste van de wereld’ - met kind op de boot naar Nederland. „Zoals zoveel Indische Nederlanders. Hier is ze herenigd met mijn vader.” Vader is gelegerd in de MOKH (nu Korporaal Van Oudheusdenkazerne) en het gezin met inmiddels drie zoons woont aan de Dalweg in Hilversum. Over de Japanse onderdrukking wordt nauwelijks gepraat. Toch weet Pangemanan van de gruwelijkheden. „Had je in de ogen van de Japanners iets fout gedaan, dan moest je urenlang met veertig graden in de brandende zon staan. Tot je omviel. Ook hakten ze er met één slag een hoofd af. Ze oefenden op meloenen.”

Hij slikt: „En toch hebben mij ouders altijd het geloof in mensen en hun veerkracht in het leven behouden.” Zelf bezocht hij twee keer zijn moeders geboorteland. „Uit het vliegtuig zette ik mijn voet op de grond en ik was ’thuis’. Die klamme warmte, geuren en hartelijke mensen, het was niet vreemd voor me. Alleen de armoe was wennen.”

De Hilversummer is blij met het initiatief van burgemeester Pieter Broertjes om de Japanse capitulatie sinds 2015 regionaal te organiseren. „Er is veel aandacht voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, volkomen terecht, maar de gebeurtenissen in het Verre Oosten sneeuwen daarbij min of meer onder.”

Sinds een paar jaar vormt hij samen met Sonja Mignon, Joyce Brilleman en Marisa van Garling het comité Herdenking Nederlands Indië Gooi en Vechtstreek. „Ik bezocht ooit de herdenking. Na afloop stapte ik op Pieter Broertjes af met de opmerking dat ik het een starre, lugubere bijeenkomst vond. Al die verhalen over martelingen. Kijk niet om in wrok, vier de vrijheid. ’Mooi’, zei Pieter, ’dan moet jij maar eens in dat comité plaatsnemen’.”

Scholen en jeugd die willen meedoen aan de herdenking op 15 augustus kunnen zich tot 20 juli opgeven: frederik@pangemanan.nl. „Kom ik langs om je creatieve bijdrage te filmen. Terima kasih!”