Weinig mensen zullen het 125-jarig bestaan van de katholieke kerk aan de Emmastraat zo uitgebreid hebben gevolgd als de man die de langdurige restauratie - van 2003 tot 2011 - in goede banen heeft geleid. „Als jongetje van zeven begon ik als misdienaar in de kerk. Daarna ben ik 65 jaar actief geweest als vrijwilliger in verschillende rollen.” Op 5 september is het precies 125 jaar geleden dat de kerk werd ingewijd. Voor dat jubileum wil Van Aken - die ook lang in het kerkbestuur zat - met alle plezier de meest speciale plekken in en rondom de in Hilversum beeldbepalende kerk laten zien.

Ontdekkingstocht

Enthousiast loopt de koster voorop. „Op naar de kerktuin, daar hebben we goed uitzicht op de buitenkant en de kerktorens.” Om de paar meter ziet de Vituskenner wel een noemenswaardig detail. „Zie je dat kruis in de tuin? Dat kruis is ouder dan de kerk zelf, net als veel schilderwerken aan de binnenkant van de kerk.” Veel kerkpronkstukken zijn namelijk meegenomen uit het gebouw dat er stond voordat de huidige Vituskerk de skyline van Hilversum ging domineren. Andere pronkstukken - waaronder het gietijzeren kruis - komen van het niet meer bestaande kerkhof aan de Sint-Annastraat. Van Aken vertelt over het ontwerp van het neogotische kerkgebouw alsof hij over een zelf gebouwd huis praat. De passie klinkt overduidelijk in zijn stem. „In de stijl met de bakstenen zie je duidelijk dat de kerk is ontworpen door Pierre Cuypers. Kijk maar naar de gekleurde bakstenen die ook zo kenmerkend zijn voor zijn andere ontwerpen, zoals het centraal station van Amsterdam en het Rijksmuseum.”

Gewaagd experiment

Ook kunstschilder Antonius Brouwer heeft zijn stempel gedrukt op de gigantische kerk die tot ver buiten de mediastad te zien is. Dankbaar wijst de 72-jarige koster naar een grafsteen die pontificaal tegen de muur van de Vitus staat. „Zijn schilderwerken in de kerk zijn ook ouder dan het huidige gebouw. Ze hingen al in de kleinere voorganger van deze kerk.” Dat maakt de Vitus ook zo bijzonder volgens Van Aken. De kerkgemeenschap heeft het door de jaren heen voor elkaar gekregen om Hilversumse schatten te bewaren en de gebruiken. Bovendien is het kerkbestuur ook niet vies van een gewaagd experiment. „We hebben na de restauratie besloten dat we duiven moeten weren omdat ze zorgen voor veel troep en vervuiling.” De koster wijst trots naar een luik in de spitse hoektoren waar slechtvalken nestelen. De razendsnelle roofvogels storten zich op duiven die in de buurt komen van het leistenen kerkdak. „Ieder jaar krijgen we weer jonge slechtvalken, dat is helemaal niet zo vanzelfsprekend. Het is een betere en meer natuurlijke oplossing dan het plaatsen van gaas en draad.” Tijdens onze wandeling is in ieder geval te zien dat de aanpak effectief is. Op sommige plekken liggen overblijfselen van duiven die pech hebben gehad.

Pareltje

Doordeweeks kunnen bezoekers overdag terecht in de Mariakapel. De prachtige ruimte kleurt blauw en rood door de zon die door de glas-in-loodramen valt. „Toch is deze kapel er niet altijd geweest. In 1951 is de ruimte zo ingericht als dank dat Hilversum tijdens de Tweede Wereldoorlog is gespaard.” Een ander pareltje waar Van Aken bezoekers graag op wijst is het doopvont, gemaakt in 1857. Vele Hilversummers werden bij het bronzen voorwerp gedoopt, de kleurrijke tegels waarop zich bijbelse taferelen afspelen maken de ruimte al helemaal indrukwekkend.

„Kom”, zegt Van Aken enthousiast terwijl hij naar het imposante parochiealtaar loopt. Er zijn per slot van rekening nog veel verhalen te vertellen in het hoofdgebouw van de Vitus. „Ieder jubileum geven we onszelf een cadeau. Toen we 100 jaar bestonden waren dat glas-in-loodramen uit een Utrechtse kerk en dit jaar komt er houtsnijwerk bij aan de muur.” Het gaat om voorstellingen uit het oude testament die vroeger aan weerszijden van het hoogaltaar hingen.

Van Aken weet als geen ander dat zijn levenswerk nooit helemaal af zal zijn. Eind september is bijvoorbeeld het reusachtige kerkorgel aan een opknapbeurt toe. Maar liefst negen maanden worden de pijpen schoongemaakt in Soest. Toch deert dat hem niet, het is juist de kunst om de historie van de Vituskerk dagelijks uit te dragen. Zo worden prachtige zilveren kelken nog altijd gebruikt en moet iedere opknapbeurt aansluiten bij het originele werk. De kenmerkende vloertegels van Cuypers zijn in een nieuwere versie overgenomen door architect Paul van Vliet die de meest recente restauratie vorm gaf. Trots wijst de 72-jarige koster opeens naar een zij-altaar. „Dat moet je aanspreken. Dat altaar is mogelijk gemaakt door Johannes Geradts, de oprichter van jullie krant.”

Succes

Dat is volgens de Vituskenner nog altijd de kern van het succes van de beeldbepalende katholieke kerk. „We worden enorm geholpen door giften waardoor we het gebouw prachtig houden.” Vroeger konden er maar liefst 1800 mensen in de kerk. Nu zit het vol als er 1000 bezoekers zijn. Dat gebeurt nog altijd met kerst en bij andere speciale gelegenheden, zoals de herdenking van de slachtoffers van de MH17-ramp. Van Aken is vol vertrouwen voor de toekomst. „Na de grote restauratie kunnen we weer zeker 85 jaar vooruit.” Zondag wordt het jubileum van de kerk gevierd tijdens een speciale dienst. Tijdens de Open Monumentendag - op 9 september - kunnen belangstellenden de 98,3 meter hoge toren beklimmen.