In het hoofdkantoor middenin de Horstermeerpolder leidt Zwagerman zijn gasten rond door een heus bedrijfsmuseum. De foto’s en de kalenders liggen keurig op volgorde en zijn een afspiegeling van de geordende manier waarop de familie al een eeuw zaken doet. Het kantoor van de directeur biedt een indrukwekkend uitzicht op de uitgestrekte polder, het gebied dat onlosmakelijk met de geschiedenis van de familie is verbonden. Het familiebedrijf floreert al zo lang door ’altijd een oplossing paraat te hebben en door zich nooit te laten remmen door kennis’. Niet geheel toevallig eigenschappen die de Zwagermannen naar eigen zegge op het lijf geschreven zijn.

,,Vanaf het begin tot aan nu heeft er altijd een J. Zwagerman aan het roer gestaan. Ook mijn zoon Jaap en mijn kleinzoon hebben dezelfde voorletter’’, zegt de 70-jarige directeur. Met dat vooruitzicht kan de kraangigant de toekomst positief tegemoet zien. Niet alleen de namen van de familieleden komen overeen. Ook de eigenschappen van de Zwagermannen maken het bedrijf tot wat het is. ,,Het is belangrijk dat je vrijheid ervaart. Mensen die worden bang als ze teveel weten, in die zin hebben wij ons nooit laten remmen door kennis.’’

De Horstermeerpolder is lang de woon- en leefomgeving van de familie. ,,Mijn opa Jacob Zwagerman kwam in 1913 in de polder wonen. In die periode hadden we veel last van oorlogen en van water in de polder’’, blikt kleinzoon Jan terug. Het Nederlandse leger zorgde ervoor dat het water dusdanig hoog kwam te staan dat de voertuigen van de Duitse infanterie niet door de polder konden. De tegenslagen waren voor de bedrijfsvoering erg ongunstig. Daar kwam nog bij dat de Duitsers in 1945 de Horstermeerpolder ’onder water lieten lopen en dat deze pas vijf jaar later weer hersteld was’.

De eerste Jacob in de polder kreeg een gelijknamige zoon, die samen met zijn vrouw Annie Slagter het bedrijf groot maakte. Inmiddels zit Jan al decennia op de directeursstoel. Zijn oudste zoon is inmiddels eigenaar van een deel van de multinational.

De familie maakt van een nood een deugd. De oude Jacob Zwagerman zette zijn zorgen over de voedselvoorziening in de polder om in daden. ,,Hij begon een glastuinbouwbedrijf om voldoende voedsel te verbouwen’’, vertelt de huidige directeur. Het ging zo goed dat het al snel een succesvolle onderneming was. Na de oorlog zijn de moeilijk omstandigheden in de Horstermeerpolder opnieuw de reden van zakelijk succes. ,,De problematiek in de polder heeft ons wakker geschud. We moesten een oplossing hebben en we hebben ons leren verdedigen tegen het water’’, stelt de directeur.

Sloten uitdiepen

De toen vierjarige Jan Zwagerman herinnert het zich als de dag van gisteren: ,,Ik ging met mijn vader naar de jaarbeurs om een trekker te kopen, dat was nodig om sloten in de polder uit te diepen om het land geschikt te maken om gewassen te verbouwen. Het was zo’n succes dat ook de buren hun sloten op die manier uitgegraven wilde hebben en daarna de buren van buren.’’ Daarna gaat het snel met het van origine tuindersgezin. De hydraulische kranen zijn een noviteit waardoor de Zwagermannen werk in overvloed hebben. ,,Mijn achtergrond als tuinder is zeer waardevol, ik weet precies wat er nodig is om land te bewerken. Mensen worden moe en kranen niet, daarom zijn de kranen een succes’’, verklaart Jan Zwagerman het succes in die periode. De kranengigant groeit uit tot een multinational waar ’in een eeuw bijna 3500 mensen werken en waar hetzelfde aantal machines actief zijn’. Nigeria, Egypte, Mexico, Suez: in alle windstreken zijn de kranen van de onderneming uit Nederhorst den Berg ingezet. Toch is het hoogtepunt volgens de directeur dichter bij huis te vinden. ,,Ik ging als vijftienjarige de Peel ontwateren. Er wilde daar niks groeien, maar zes maanden later wel. Het was de grote doorbraak.’’

Toch kende het bedrijf ook tegenslagen. Zwagerman herinnert zich ’de eerste ramp’ die het bedrijf meemaakte in Suriname: ,,We hadden een vrachtschip gestuurd met kranen die in Paramaribo uitgeladen moesten worden. Er was daar ter plekke echter geen kraan aanwezig die meer dan een pallet kon tillen.’’ De gevolgen waren dramatisch. ,,Ik ben zelf naar Suriname gevolgen omdat de ligkosten van het schip met lading 7000 dollar bedroegen. Ik heb het opgelost door met een dragline kraan uit het binnenland zelf de kranen uit te laden’. Het leverde forse schade op, maar persoonlijk leed overheerst de bedrijfsmatige beslommeringen. ,,Een dieptepunt is dat mijn broer een ongeval heeft gehad dat hem voor de rest van zijn leven invalide heeft gemaakt. Hij kreeg tijdens het oppompen van een vrachtwagenwiel de wieldop in zijn gezicht’’.

Eigenzinnig

Vorige week nam burgemeester Martijn Smit van Wijdemeren het eerste jubileumboek in ontvangst. De burgervader zei tijdens de viering ’dat hij Jan Zwagerman eerst een eigenwijze man vond, maar dat hij dat beeld heeft bijgesteld naar eigenzinnig’. De directeur omschrijft zichzelf als ’ervaringsdeskundige die nooit opgeeft’.