Zondag herdenken Hilversummers op de Joodse begraafplaats aan de Vreelandseweg de staking tegen de massale jodenjacht van de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op 25 en 26 februari zeiden Hilversummers massaal ’nee’ tegen de rassenhaat. Vanaf de Groest liepen duizenden protestanten naar het raadhuis om NSB-burgemeester Von Bönninghausen een protestverklaring te overhandigen. „Een unieke heldendaad waar we bij stil moeten staan”, aldus Roos.

Rassenhaat

Tijdens de derde Hilversumse herdenking staan bezoekers ook stil bij het hedendaagse gevaar van rassenhaat. „Bezoekers van de begraafplaats zeggen weleens ’dit gebeurt toch nooit meer’. Dan wijs ik ze altijd op het kwaad dat nog altijd aanwezig is in de wereld, kijk om je heen wat er gebeurt”, vertelt de beheerder van Joods erfgoed. Namen noemt Roos liever niet. „Dan kan het ook over haat tegen hele andere bevolkingsgroepen en op hele andere plekken in de wereld gaan.”

Roos, tevens raadslid, is nog altijd onder de indruk van het statement dat Hilversummers aan het begin van de Duitse bezetting maakten. „Kort daarvoor had een dergelijke staking in Amsterdam dodelijke slachtoffers opgeleverd. Hier gingen zo’n 10.000 burgers tóch vanaf de Groest naar dat NSB-kliekje in het raadhuis.” In Hilversum werd het werk neergelegd bij onder meer de Nederlandse Seintoestellen Fabriek (NSF), ijzergieterij Ensink, verffabriek Ripolin en de gasfabriek. Ook het personeel van de Hema en diverse andere winkels in het centrum sloten aan. Staker Anton de Heus vertelde later: „De mensen waren heel kwaad om de vervolging van Joden. Anders waren ze niet zo massaal in verzet gekomen. Vergis je niet hoor, de mensen wisten heel goed wat er gaande was.”

Bij het raadhuis kwam niet de burgemeester, maar een colonne SS’ers naar buiten. De spanning liep hoog op, al liep het protest uiteindelijk zonder bloedvergieten af. Staker Ad Veltman vertelde daarover later: „Het was een heel riskante situatie. Die SS’ers hebben niet geschoten. Ik denk uit angst dat het helemaal zou escaleren. Bovendien was het voor de Duitsers natuurlijk ook een enorme verrassing dat dit gebeurde.”

Waarschuwing

Het moedige protest kon niet verhinderen dat de Joodse gemeenschap in Hilversum snoeihard werd getroffen. „Zonder dat er een schot is gelost zijn er meer slachtoffers gevallen dan in een grotere plaats als Utrecht. De florerende Joodse gemeenschap in Hilversum is keihard geraakt”, aldus het raadslid. Het plan is om de staking eens in de vijf jaar ’groot’ te herdenken. Tussendoor staan Hilversummers jaarlijks stil op een andere locatie. Dit jaar legt burgemeester Pieter Broertjes een bloemenkrans bij een monument op de Joodse begraafplaats, die door Roos wordt beheerd. „Dat monument waarschuwt toekomstige generaties tegen stigmatiseren. Bovendien is het een protest tegen onmenselijk geweld en een eerbetoon aan Joodse slachtoffers die geen graf hebben.” Voor burgemeester Pieter Broertjes is de derde herdenking weer een speciaal moment. Broertjes zorgde ervoor dat de ’waanzinnig moedige actie’ nu jaarlijks wordt herdacht. „Vooral na gesprekken met initiatiefnemer Arthur Graaff.” Volgens de burgemeester moet deze herdenking nog ’in de hoofden en harten van Hilversummers gaan zitten’. „We moeten vooral jonge mensen interesseren. Zorgen dat verzet tegen discriminatie niet wegzakt.” Ook Broertjes (foto onder) benadrukt dat dat thema nog razend actueel is. „Daarom is het van belang de geschiedenis te kennen.” Als het bewuste verzet in 1941 ter sprake komt klinkt er plotseling bewondering in de stem van Broertjes. „Gerrit Meerbeek noem ik de Dokwerker van Hilversum. Die man heeft bijna in zijn eentje de staking op gang gezet in Hilversum, zonder daar tijdens zijn leven erkenning voor te krijgen.”

Geïnteresseerden zijn zondag welkom om 14.30 uur aan de Vreelandseweg 1-3. Verzocht wordt met de fiets te komen, anders kan parkeren bij het naastgelegen Staples.